آیا مصرف تریاک برای کنترل قند خون و جلوگیری از بیماری قلبی-عروقی مفید است؟

شاید به عنوان یک ایرانی کلمه تریاک به کرات به گوشتان خورده باشد و به عنوان مردم کشوری که در همسایگی بزرگترین تولیدکنندگان  این ماده در جهان قرار دارد، در پیرامونتان افرادی که از این ماده استفاده می‌کنند، کم نباشند. در حقیقت  تریاک  یک ماده جامد قهوه‌ای رنگ است که از خشکاندن عصاره شیری رنگ حاصل از شکاف دادن کاسبرگ گیاه خشخاش بدست می‌آید.

تحقیقات نشان می‌دهد که بعد از مصرف تنباکو، تریاک بیشترین ماده‌ای است که در ایران مورد سوء مصرف قرار می‌گیرد. هرچند تریاک عمدتا برای لذت و تفریح مورد سوء مصرف قرار می‌گیرد، عده‌ای از مصر‌ف‌کنندگان این ماده دلایل منطقی و قابل تاملی را برای مصرف آن ذکر می‌کنند. در حقیقت از دیرباز تا کنون در میان مردمان مشرق زمین و به‌ویژه ایران، باوری در میان عامه مردم و حتی گاهی در میان پرسنل بهداشتی و پزشکان وجود داشته که مصرف تریاک می‌تواند به کاهش قند و چربی خون کمک کرده و از ابتلا به بیماری قلبی جلوگیری نماید.

حتی عده زیادی از بیماران مبتلا به دیابت شیرین (مرض قند) ذکر می‌کنند که بعد از تشخیص ابتلا به دیابت و بنابه توصیه اقوام و آشنایان و برای کمک به کنترل بهتر قند خونشان به مصرف تریاک روی آورده‌اند. اما علیرغم تمام این باورهای نسبتا شایع آیا واقعا تریاک می‌تواند چنین اثرات سودمندی را در سلامتی و جلوگیری از بیماری قلبی ایفا کند؟ در این مقاله پاسخ این سوال را بر اساس یافته‌های مطالعات و تحقیقات علمی دانشمندان حوزه پزشکی به شما خواهیم داد.

تاثیر تریاک بر کنترل قند خون بیماران مبتلا به دیابت شیرین

دیابت شیرین یا مرض قند بیماری است که در آن تولید هورمون انسولین که مسئول ورود گلوگز به سلول‌های بدن و کاهش قند خون است، کاهش یافته یا نسبت به اثرات آن مقاومت ایجاد می‌شود. در نتیجه این بیماران دچار افزایش شدید قند خون به دنبال مصرف موادغذایی شده و این قند خون بالا می‌تواند به مرور زمان به عروق چشم، عروق کرونر قلب و عروق کلیه آسیب زده و سبب خونریزی چشم و کاهش بینایی، ایجاد تنگی در عروق کرونر قلب و سکته قلبی و نارسایی کلیه شود. آمارها نشان می‌دهد که در جهان هر ۵ ثانیه یک بیمار دیابتی تشخیص داده می‌شود و هر ۱۰ ثانیه یک بیمار دیابتی جان خود را بر اثر عوارض دیابت از دست می‌دهد.

تحقیقات نشان داده که کاهش قند خون بیماران مبتلا به دیابت به طور چشمگیری می‌تواند از وقوع خونریزی چشمی و کاهش بینایی، نارسایی کلیه و سکته قلبی در این افراد بکاهد. در حال حاضر داروهای متنوع و بسیار موثری برای کنترل قند خون افراد مبتلا به دیابت وجود دارد که توسط پزشکان تجویز می‌شوند. اما همانگونه که پیشتر گفته شد این باور به طور شایعی در میان عامه مردم ایران وجود دارد که مصرف تریاک در افراد مبتلا به مرض قند می‌تواند به کنترل بهتر قند خونشان کمک کند. مطالعه‌ای که در یکی از استان‌های ایران در میان افراد مبتلا به دیابت انجام شده، نشان داده است که بیش از ۷۰٪ این افراد معتقدند که مصرف تریاک می‌تواند به کنترل قند خونشان کمک کند. لذا دانشمندان و پژوهشگران علوم پزشکی به این فکر افتاده‌اند که صحت و سقم این ادعا را با مطالعات دقیق علمی ارزیابی کنند.

تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهند که در دیابتی‌هایی که تریاک مصرف می‌کنند، نسبت به افرادی که تریاک مصرف نمی‌کنند، وضعیت کنترل قند خون در ۳ ماه اخیر که بر اساس اندازه‌گیری ماده ای به نامHbA1cدر خون ارزیابی می‌شود یا تفاوتی نداشته یا حتی بدتر بوده است و در کل هیچ شواهدی به نفع سودمندی مصرف تریاک در کنترل بهتر قند خون افراد دیابتی در بیش از ۱۰ پژوهشی که تا کنون به انجام رسیده است، وجود نداشته است. در تحقیقاتی که در اروپا و بر روی دیگر انواع مواد مخدر مانند هرویین انجام شده، نیز نشان داده شده است که مواد مخدر نه تنها سبب کاهش قند خون نمی‌شوند بلکه می‌توانند زمینه‌ساز ابتلا به دیابت شیرین در افراد سالم نیز باشند.

شکل -1. تریاک ماده قهوه‌ای رنگ و جامد است که از خشکاندن عصاره حاصل از برش کاسبرگ گیاه خشخاش حاصل می‌شود.

تاثیر تریاک بر تنگی عروق کرونر قلب و سکته قلبی

تنگی عروق کرونر قلب و سکته قلبی مهمترین و شایعترین دلیل مرگ انسان‌ها در سرتاسر جهان هستند. بر اساس تحقیقات سازمان بهداشت جهانی تا سال ۲۰۲۰ بیشترین میزان بیماری عروق کرونر قلب در جهان در مردمان منطقه خاورمیانه اتفاق خواهد افتاد. دلیل اصلی این اتفاق تغییراتی است که در سبک زندگی مردم به صورت کاهش قابل توجه در فعالیت بدنی و تغییر عادات غذایی به سمت غذاهای چرب و ناسالم غربی اتفاق افتاده است. مطالعات بسیاری در جهان و از جمله در ایران نشان داده‌اند که داشتن دیابت، چربی خون بالا، فشارخون بالا و مصرف سیگار احتمال ابتلا به تنگی عروق کرونر قلب و سکته قلبی را افزایش می‌دهند.

تاکنون بیش از ۱۶ تحقیق بزرگ به دنبال پاسخ این سوال بوده‌اند که آیا مصرف تریاک می‌تواند از ابتلا به تنگی عروق کرونر و سکته مغزی جلوگیری کند یا همانند سیگار سبب افزایش خطر ابتلا به این بیماری‌ها می‌شود. نتایج تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که مصرف تریاک نه تنها از ابتلا به بیماری قلبی جلوگیری می‌کند بلکه به شدت سبب افزایش خطر ابتلا به تنگی عروق قلب شده و هرچه فرد در طول زندگی به میزان بیشتری تریاک مصرف کرده باشد تنگی رگ‌های قلب شدیدتر و خطرناکتر خواهد بود.

یکی از پژوهش‌هایی که در ایران انجام شده، نشان داده است که مهمترین دلیل ابتلا به بیماری تنگی عروق کرونر در مردان جوان زیر ۴۵ ساله ایرانی مصرف تریاک می‌باشد. در تحقیق بزرگی که روی بیش از ۵۰۰۰۰ نفر ایرانی انجام شده است، نشان داده شده که افرادی که تریاک مصرف می‌کردند بیشتر از افرادی که تریاک مصرف نمی‌کردند به بیماری قلبی مبتلا می‌شدند و مرگ‌ومیر بیشتری نیز داشتند و هرچه میزان مصرف تریاک فرد در طول عمرش بالاتر بود، خطر بیماری قلبی و مرگ نیز بیشتر می‌شد.

شکل-2. مصرف تریاک باعث ایجاد و تشدید تنگی در عروق کرونر قلب شده و سبب ایجاد سکته قلبی می‌شود.

نتیجه‌گیری

بر خلاف باور سنتی در میان عامه مردم در خصوص نقش مفید تریاک در کاهش قند خون افراد دیابتی و جلوگیری از ابتلا به بیماری قلبی، تحقیقات گسترده دانشمندان علوم پزشکی نشان می‌دهد که تریاک نه تنها نقش مثبتی در این خصوص ایفا نمی‌کند بلکه باعث بدتر شدن کنترل قند خون افراد دیابتی شده و خطر ابتلا به تنگی عروق کرونر قلب، سکته قلبی و مرگ را نیز به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. لذا باید غلط بودن این باور سنتی به اطلاع آحاد مردم رسانده شود و مردم در انتقال این پیام و اطلاع‌رسانی به همدیگر مشارکت جدی داشته باشند.

Refrence

Masoudkabir F, Sarrafzadegan N, Eisenberg MJ. 2013. Effects of opium consumption on cardiometabolic diseases. Nature reviews. Cardiology 10:733-40